فلوت ریکوردر (Recorder) یکی از محبوب‌ترین سازها در دنیای موسیقی است که در دسته فلوت‌ها جای می‌گیرد. به همین بهانه، در ادامه نگاهی به تاریخچه، انواع و بهترین برندهای تولیدکننده این ساز جذاب خواهیم داشت.

فلوت ریکوردر چیست؟

ریکوردر نام یکی از سازهای بادی-چوبی در دنیای موسیقی است که به خاطر طراحی خاص و شباهتی که به فلوت دارد، آن را در همین دسته طبقه‌بندی می‌کنند. این ساز همچنین به دلیل صدای دلنشین و سادگی در نواختن، مورد توجه بسیاری از نوازندگان و علاقه‌مندان به موسیقی قرار گرفته است.

نواختن فلوت رکوردر نسبتاً ساده است و به همین دلیل به عنوان یکی از سازهای اولیه برای آموزش موسیقی به کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. فلوت رکوردر به دلیل سادگی و قابلیت حمل و نقل آسان، در موسیقی‌های مختلف از جمله کلاسیک، باروک و حتی موسیقی‌های مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساز همچنان در آموزش موسیقی نقش مهمی ایفا می‌کند و به کودکان و بزرگسالان کمک می‌کند تا با مبانی موسیقی آشنا شوند.

رکوردر معمولاً از چوب ساخته می‌شود، اما نمونه‌هایی از پلاستیک نیز وجود دارند که برای مبتدیان و به صورت کلی، برای آموزش فلوت مناسب‌تر هستند. برندهای زیادی همچون یاماها مشغول تولید این ساز جذاب هستند و انواع آنها را نیز می‌توان با قیمت‌های کمتر از 5 میلیون تومان تا بالاتر از 30 و حتی 50 میلیون، در بازار ایران پیدا کرد.

طراحی

طراحی فلوت رکوردر به صورت استوانه‌ای بوده و سوراخ‌هایی برای انگشتان و یک دهانه برای دمیدن هوا دارد. دهانه با دقتی بسیار بالا طراحی شده تا هوا به‌درستی به داخل بدنه هدایت شده و صدایی مطلوب تولید شود. به علاوه، طراحی استوانه‌ای این امکان را فراهم می‌کند تا صدا در آن، به تدریج از دهانه به سمت انتها کاهش پیدا کند.

سوراخ‌های انگشت‌گذاری فلوت ریکوردر، به نوازنده این امکان را می‌دهند تا نت‌های مختلف را با گرفتن و رها کردن آن‌ها تولید کند. خوشبختانه، کار کردن با این سوراخ‌ها اصلا سخت نیست.

در مورد جنس فلوت هم شاید بد نباشد کمی صحبت کنیم چرا که استفاده از مواد باکیفیت و پایدار در طراحی رکوردر اهمیت زیادی دارد. چوب‌های بلسا و افرا برای تولید صدای گرم و طبیعی مناسب هستند، در حالی که پلاستیک برای مبتدیان مناسب‌تر خواهد بود. با این تفاسیر، بد نیست یادآوری کنیم که در هیچ‌یک از آثار موسیقی یا کنسرت‌ها، از نسخه پلاستیکی این ساز استفاده نمی‌شود.

تاریخچه فلوت ریکوردر

فلوت رکوردر یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین سازهای بادی چوبی است که تاریخچه‌ای طولانی و جذاب دارد. این ساز امروزه در موسیقی کلاسیک و سنتی و همچنین در فضای آموزشی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما باید ریشه‌های آن را در قرون وسطی جستجو کرد.

فلوت رکوردر در قرون وسطی و رنسانس، به عنوان یکی از سازهای اصلی در اجرای موسیقی‌های مذهبی و درباری مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این دوران، فلوت رکوردر با نام‌هایی چون «فلوت مستقیم» شناخته و به شکل‌های مختلفی ساخته می‌شد. جنس این ساز معمولاً از چوب بود و دهانه‌ای برای دمیدن هوا و سوراخ‌هایی برای تنظیم نت‌ها و صدا داشت.

در دوره رنسانس، رکوردر به یکی از سازهای مهم و محبوب تبدیل شد و آهنگسازان بزرگی چون یوهان سباستیان باخ و جورج فریدریش هندل از آن در آثار خود استفاده کردند. فلوت رکوردرهای این دوره دارای طراحی‌های متنوع و هنری بودند و در اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شدند.

در دوره باروک، فلوت رکوردر به اوج شکوفایی خود رسید و به ساز اصلی در بسیاری از آثار موسیقی باروک تبدیل شد. در این دوره، نمونه‌های مختلف این ساز با طراحی‌ها و تغییرات جدیدی همراه بود که به بهبود کیفیت صدا و عملکرد آنها کمک می‌کرد. در قرن‌های بعد، با پیشرفت فناوری و ظهور سازهای جدیدتر، استفاده از فلوت رکوردر به شکل قابل توجیه کاهش یافت. با این حال، در قرن بیستم، رکوردر به عنوان یک ابزار آموزشی محبوب برای کودکان و مبتدیان، همچنان جایگاه خود را حفظ کرد و به تدریج به یکی از سازهای اصلی در آموزش موسیقی تبدیل شد. علت این مسئله هم بسیار روشن بود: طراحی ساده این ساز و عدم نیاز به تکنیک خاص برای به صدا در آوردن آن.

امروزه فلوت رکوردر در انواع مختلفی ساخته شده و در سبک‌های مختلف موسیقی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علاوه، در نمونه‌های مختلفی از کتاب آموزش فلوت مخصوص ساز ریکوردر را می‌توان در فروشگاه‌های آفلاین و آنلاین، پیدا کرد.

انواع فلوت ریکودر

ریکوردر در اندازه‌ها و انواع مختلفی تولید می‌شود که هر کدام دارای ویژگی‌ها و صدای خاص خود هستند. این تنوع به نوازندگان امکان می‌دهد که متناسب با سبک موسیقی و سطح مهارت خود، امکان انتخاب داشته باشند. در اینجا، به معرفی انواع اصلی فلوت ریکوردر می‌پردازیم:

1. رکوردر سوپرانو (Soprano Recorder): این نوع فلوت معمولاً برای مبتدیان و کودکان مناسب بوده و به دلیل اندازه کوچک و وزن سبک، نواختن آن نسبتاً آسان است. دامنه صوتی این ساز، C5 تا D7 را شامل می‌شود.
2. رکوردر آلتو (Alto Recorder): رکوردر آلتو برای نوازندگان باتجربه، بیشتر مناسب است و صدای گرم‌تر و عمیق‌تری نسبت به رکوردر سوپرانو تولید می‌کند. این نوع فلوت ریکوردر بیشتر در موسیقی باروک مورد استفاده قرار می‌گرفت. نوع آلتو، دامنه صوتی F4 تا G6 را شامل می‌شود.
3. رکوردر تنور (Tenor Recorder): رکوردر تنور دارای صدای پایین‌تر و نرم‌تری بوده و به دلیل اندازه بزرگ‌تر، نواختن آن ممکن است برای کودکان دشوار باشد، اما برای نوازندگان باتجربه‌تر، مناسب خواهد بود. دامنه صوتی C4 تا D6 را می‌توان با استفاده از مدل تنور نواخت.
4. رکوردر باس (Bass Recorder): رکوردر باس با دامنه صوتی F3 تا G5، صدای بسیار عمیق و گرم دارد و برای نوازندگانی که به دنبال ایجاد لایه‌های مختلف صوتی در موسیقی هستند، مناسب است.
5. رکوردر سوپرانینو (Sopranino Recorder): رکوردر سوپرانینو با دامنه صوتی F5 تا G7، کوچک‌ترین نوع فلوت ریکوردر است و صدایی بسیار بلند و شفاف تولید می‌کند. در نتیجه، این نوع فلوت برای نواختن نت‌های بالا مناسب‌تر خواهد بود.
6. رکوردر گریت‌باس (Great Bass Recorder): رکوردر گریت‌باس یکی از بزرگ‌ترین انواع فلوت ریکوردر با دامنه صوتی C3 تا D5 به حساب می‌آید و صدایی بسیار عمیق و قدرتمندی دارد. در اجراهای تخصصی و ارکسترال بیشتر می‌توان این نوع ساز را مشاهده کرد.
7. رکوردر کنترباس (Contrabass Recorder): رکوردر کنترباس بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین صدای فلوت ریکوردر را تولید می‌کند. این نوع فلوت با دامنه صوتی F2 تا G4، کمتر در میان هنرجویان متداول است و بیشتر در موسیقی‌های خاص و حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سخن پایانی

فلوت ریکوردر به عنوان یکی از محبوب‌ترین سازهای بادی در ایران و حتی جهان شناخته می‌شود. سادگی در کار کردن با این ساز در کنار قیمت مناسب، از اصلی‌ترین دلایل محبوبیت ریکوردر هستند. به علاوه، شرکت‌های بزرگی مانند یاماها، موئک، آئولوس، آدلر-هاینریش و دولمتش نیز در زمینه تولید این ساز فعالیت دارند. خوشبختانه، بسیاری از این محصولات را هم می‌توان در بازار ایران پیدا کرد.